خوبان خراسانی – مرحوم حسین آقا ملک (۱۲۵۰ مشهد – ۱۳۵۱ تهران/مشهد)

حسین آقا ملک معروف به حاج حسین ملک از بزرگترین واقفین تاریخ معاصر چشم به جهان گشود پدرش بازرگان بود و فرزند خود را علاوه بر آشنایی با حرفه بازرگانی، با علوم دیگر نیز آشنا نمود. حسین ملک سالها اجاره دار املاک و مستغلات آستان قدس رضوی بود. او چون از نوجوانی خوب فکر می‌کرد و آینده‌نگر بود، ثروت پدری چند برابر نمود و در استان خراسان موقعیتی استثنایی یافت . در سال ۱۳۰۰ ه.ش که در قیام کلنل محمدتقی پسیان در خراسان روی داد، یکی از کسانی که می‌کوشد با میانجی‌گری مشکل را حل کند. او همیشه از احساسات کلنل تجلیل می‌نمود. علاوه بر املاک و مستغلات زیادی که در خراسان داشت، در تهران نیز املاکی را خریداری نمود. در شمال تهران و نیز در گلاب دره شمیران باغ باصفایی را با چندین هکتار مساحت خریداری کرد.

فردی با ذوق فرهنگ دوست و سخی بود و به هیچ‌وجه به مشاغل سیاسی دلبستگی نداشت و از پذیرفتن وکالت مجلس و سناتوری پرهیز نمود. او انسانی نیکوکار بود و چون متشرع بود به سنت‌های مذهبی توجه داشت. علاقه‌ی زیاد او به اشیاء عتیقه موجب شد تا ایشان با گردآوری مسکوکات زرین و سیمین متعلق به قبل و بعد از اسلام و نیز تمبرهای نادر جهان و فرشها و تابلوهایی از کمال الملک و نقاشان معروف جهان، گنجینهای کم مانند فراهم آورد. در کنار گردآوری اشیا عتیقه، یکی از بزرگترین و بهترین کتابخانه‌های خطی کشور را طی هفتاد سال کوشش گرد آورد. این کتابخانه در بردارنده‌ی ۶۵۳۷ جلد کتاب و قرآن خطی پر ارزش و ده‌ها هزار کتاب چاپی و گنجینه‌های فرهنگی و هنری است. کتابخانه و موزه ملک تا سال ۱۲۹۳ در مشهد قرار داشت، بعد به منزل شخصی ایشان واقع در بازار حلبی سازهای تهران انتقال یافت. در تهران املاک دیگری همانند باغ صبا را نیز وقف کرد. دو بیمارستان در تربت‌جام و چناران به منظور استفاده عموم مردم ساخت و مقبره سلطان محمود عابد در کاخک گناباد را در سال ۱۳۴۷ تعمیر کرد. باغ وکیل‌آباد خود را که حدود دو میلیون متر مساحت داشت، طی تلگرافی به استاندار خراسان و نیابت آستان قدس رضوی، به مردم مشهد پیشکش کرد تا به عنوان تفریحگاه از آن استفاده کنند. پیش از این او وقتی اطلاع یافت که رضاشاه قصد دارد املاک مشهد را از او بگیرد در ششم آبان ۱۳۱۶ و تاریخ های بعد، همه املاک و دهات متعدد خود را در تهران و خراسان را که بالغ بر ۶۱ روستا و مزرعه و مستغلات بود. و نیز موزه و کتابخانه اش را به آستان قدس رضوی وقف نمود. برخلاف اینکه خیلی از مشهدی ها فکر می‌کنند باغ ملک‌آباد متعلق به حاج حسین ملک است، اما درواقع این زمین به حاج حسین ملک خراسانی بزرگترین تاجر خراسان تعلق داشت و چون نام وی با نام حاج حسین ملک یکی است، این اشتباه صورت می‌گیرد. وی همچنین باغ ملی مشهد را به شهرداری مشهد واگذار کرد. یکی از اقدامات دیگر او واگذاری ۲ میلیون متر زمین به فرهنگیان بود. سرانجام در سوم مرداد سال ۱۳۵۱ در ۱۰۱ سالگی در تهران چشم از جهان فرو بست و جنازه اش به مشهد منتقل یافت و در حرم مطهر دفن گردید. به مناسبت درگذشت وی اعلامیه‌ای از سوی دربار منتشر شد و دستور داده شد تا پیکره برنجی‌اش در باغ وکیل آباد نصب گردد.