یاران خراسانی شبکه فعالان فرهنگی اجتماعی انقلاب اسلامی خراسان رضوی
محسن اسلام‌زاده کارگردان مستند «تنها میان طالبان» در مراسم اکران خصوصی این فیلم در مشهد درباره دلائل ساخته شدن این مستند سخن گفت.
محسن اسلام‌زاده مستندساز در مراسم اکران مستند «تنها میان طالبان» که چهارشنبه ۱۶ مرداد ماه به مناسبت سالگرد شهادت دیپلمات های ایرانی در مزارشریف در مشهد به نمایش در آمد از خطر تقویت داعش در افغانستان، در صورت صلح تحمیلی و همکاری طالبان با آمریکا سخن گفت و یادآور شد: آمریکایی‌ها برای انتخاباتشان نیاز به عکس یادگاری با طالبان دارند.
کارگردان مستند «تنها میان طالبان» ضمن تحلیل وضعیت امروز افغانستان بیان کرد: قطعا باید جنگ در افغانستان بعد از چند دهه پایان یابد تا مردم مظلوم این کشور طعم صلح و آرامش را بچشند ولی ترس من از این است که اگر طیف دیپلمات طالبان زیاد با آمریکایی ها نشسته و مذاکره کند، امکان دارد بدنه نظامی طالبان، جذب داعش شوند. حتی این می تواند طرحی آمریکایی باشد برای احیای پروژه شکست خورده انتقال داعش به افغانستان.
اسلام‌زاده در تشریح انگیزه و چگونگی ساخت مستندش یادآور شد: به دلیل سوالاتی که داشتم و اینکه اغلب کتاب‌ها و منابع پاسخ مناسبی به سوالاتم نمی‌دادند، ضمن پیگیری‌های چندین و چندباره سرانجام سال ۹۳ توانستم ۱۵ روز در میان طالبان حضور پیدا کنم. قصد من در این مستند به هیچ عنوان جانبداری از طالبان نبوده اما در آن زمان می خواستم بگویم طالبان به عنوان یک گروه جدی در افغانستان جغرافیا دارد و نمی‌شود نادیده‌اش گرفت. گفته ای که هر چند در آن روزها توسط اکثر رسانه ها کتمان می شد ولی با گذشت زمان ثابت شد که درست است.اسلام زاده: امروز ترس من از این است که اگر طالبان زیاد با آمریکایی‌ها نشسته و مذاکره کند، امکان دارد بدنه نظامی طالبان جذب داعش شوند. حتی این می تواند طرحی آمریکایی باشد
اسلام‌زاده که در جلسه اکران مستندش سخن می‌گفت، افزود: به واقع طالبان گروه تکفیری نیست بلکه بر اساس آنچه که به تصویر کشیده شده است، طالبان هم جزئی از جنگ داخلی افغانستان است. البته این طور نیست که بتوان از عملکرد آنها دفاع کرد، چون متاسفانه آمار تلفات غیرنظامی همچنان بالاست.
وی ضمن اشاره به جبهه‌گیری قاطع طالبان در مقابل داعش گفت: در سال هایی که داعش در عراق و سوریه قدرتمند بود، طالبان برای بیعت از سمت داعش، به شدت تحت فشار قرار گرفته بود ولی در نهایت این کار را نکرد اما برخی تحلیلگران این موضوع را سانسور کرده‌اند و این‌طور القا می‌کنند که عملا طالبان با داعش و القاعده هیچ تفاوتی ندارند.
این مستندساز که سابقه حضور فعال در افغانستان را دارد درباره وضعیت فعلی افغانستان و مذاکرات صلح آمریکا و طالبان عنوان کرد: تحلیل من از مجموعه وقایع آن است که آمریکایی‌ها هم به جهت مشکلات داخلی و هم به جهت انتخابات پیش‌رو به شدت نیاز دارند که با تمام کسانی که در جبهه مخالفشان هستند از جمله طالبان، عکس یادگاری بگیرند.
اسلام‌زاده با بیان اینکه طالبان یک بدنه سیاسی و دیپلماتیک و یک بدنه نظامی دارد، بیان کرد: همیشه درگیری بین اینها بوده است. با تکیه بر این جریان، امروز ترس من از این است که اگر طالبان زیاد با آمریکایی‌ها نشسته و مذاکره کند، امکان دارد بدنه نظامی طالبان جذب داعش شوند. حتی این می تواند طرحی آمریکایی باشد.
وی ضمن اشاره به آثار بیش از چهار دهه جنگ در افغانستان، اضافه کرد: سال گذشته در برخی مناطق، شرایط به نحوی بود که مردم با خطر قحطی روبرو بودند. این جنگ، جنگی بسیار وحشتناک و خانمان‌سوز است اما خوشبختانه جنگ مذهبی نیست، ولی آمریکایی‌ها به دنبال به راه انداختن جنگ مذهبی در افغانستان بوده و هستند. آنها می دانستند طالبان حنفی مذهب و ضد تفکر وهابی داعش هستند ولی قصد داشتند با حربه هایی بدنه طالبان نیز به داعش بپیوندد که تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است.
وی با تأکید بر ضرورت حضور فعال ایران در افغانستان گفت: این‌گونه نیست که قدرت گرفتن یا نگرفتن طالبان وابسته به امضای ایران باشد. اما ایران نباید و نمی‌تواند منفعل باشد چرا که به غیر از تامین مصالح ملی، باید با حضوری فعال از حقوق شیعیان و فارسی‌زبانان افغانستان نیز دفاع کند.
اسلام‌زاده با بیان این که مستند جدیدی با عنوان «تنها میان طالبان ۲» در دست ساخت دارد که پس از مراحل تدوین به نمایش گذاشته می شود، افزود: در آن فیلم به‌صورت جدی‌تر وارد قضیه شده و نکات متفاوت‌تری نسبت به جریان طالبان و مسائل افغانستان در آن ارائه شده است.
در ادامه این برنامه الله‌مدد شاهسون تنها بازمانده واقعه کشتار دیپلمات‌های ایرانی در کنسولگری ایران در مزار شریف، ضمن گرامیداشت روز خبرنگار و تجلیل از شخصیت شهید صارمی، خبرنگار شهید این حادثه گفت: شهید صارمی پیوسته در جمع مردم بود و مسائل خیلی دقیق را از داخل مردم افغانستان کشف می‌کرد.
وی ضمن بیان چگونگی ورود و حضور نیروهای مهاجم و به رگبار بستن ایرانی‌ها، عنوان کرد: در آن حادثه من تیر خوردم اما موفق شدم پس از ۱۹ روز از افغانستان به کشور خودم بیایم. این تصور که طالبان افراد مزار شریف را به شهادت رساند، اشتباه است. مهاجمان پیش از ورود طالبان وارد کنسولگری شدند و عملا مسئولیت و وظیفه‌ای را که برعهده داشتند دقیق اجرا کردند و در پایان در زیرزمین ساختمان کنسولگری ما را به گلوله بستند.
شاهسون با بیان اینکه از دوماه قبل از حادثه مکاتباتی با تهران داشته و معتقد بوده است که دیپلمات‌های ایرانی نباید آنجا بمانند، خاطرنشان کرد: مستمرا تاکید بر این قضیه داشتم و بارها با آقای بروجردی، نماینده ویژه ایران در افغانستان نیز صحبت‌هایی داشتم و دلائل محکمی را برای ترک آنجا آوردم اما باز هم با خود احتمال می دادم که طالبان ما را نکشند چون به نفعشان نبود و عملا درصدی را برای این احتمال قائل بودم.
وی اضافه کرد: تشخیصم این بود که اینها طالبان نبودند بلکه پاکستانی به نظر می‌رسیدند. یکی از آنان پرسید ما می‌توانیم با پاکستان تماس بگیریم اما جلوی ما تماسی نگرفتند. مقامات طالبان هم مسئولیت این کار را نپذیرفتند. نکته دیگر اینکه از تنش میان اینها و طالبان می شد استنباط کرد که می‌خواهند درگیری بین ایران و طالبان ایجاد و در حقیقت ایران را به باتلاق بکشانند که مدتها درگیرش باشیم. برداشت من این بود که اینها پاکستانی‌اند و زمانی که وارد ایران شدم در جمع آقایان وزارت خارجه همین را گفتم. آنجا به شخص آقای بروجردی، نماینده ویژه ایران در افغانستان نیز بیان کردم که شما اشتباه کردید ما را به دست پاکستانی‌ها سپردید. او ما را به سفارت پاکستان سپرد و به آنان گفت که شما حافظ منافع ما باشید.شاهسون: این تصور که طالبان افراد مزار شریف را به شهادت رساند، اشتباه است. مهاجمان پیش از ورود طالبان وارد کنسولگری شدند و عملا مسئولیت و وظیفه‌ای را که برعهده داشتند دقیق اجرا کردند و در پایان در زیرزمین ساختمان کنسولگری ما را به گلوله بستند
وی ادامه داد: به واقع در این حادثه طالبان خود را مسئول احساس می‌کرد اما مقصر حادثه خود طالبان نبود و رفع مسئولیت کرد. بعدها در تلویزیون ایران مصاحبه‌ای داشتم و بلافاصله پس از مصاحبه، طالبان نامه‌ای به وزارت خارجه ایران نوشت که آنچه شاهسون می‌گوید درست است و اشکال از خودتان بوده که در شرایط جنگی دیپلمات‌هایتان را خارج نکرده‌اید.
تنها بازمانده حمله به کنسولگری ایران در مزار شریف در پایان با بیان این که بعدها وزیر امور خارجه طالبان نیز اذعان بر این داشت که اینها طالب بودند اما از طالبان نبودند، متذکر شد: به نظر من این ادعای درستی است چرا که یکی از اینها جلو اتاق ایستاد و گفت ۲ برادرم را در زاهدان به خاطر مواد مخدر اعدام کردند؛ یعنی اینها افرادی را آورده بودند که به نوعی کینه‌ای از ایرانیان داشتند و افراد دیگر نیز افرادی ساده و تفنگچی بودند که برای اجرای ماموریت در دسته آنان حضور داشتند.
مستند «تنها میان طالبان»، ساخته محسن اسلام‌زاده در سال ۱۳۹۴، روایت بی‌واسطه در مورد نگرش طالبان به مسائل مختلفی از جمله سیاست، مذهب و قومیت است. اسلام‌زاده با مقام‌های ولایتی طالبان در استان «هلمند» و همچنین با یکی از اعضای شورای رهبری و چند نفر از وزرای طالبان از جمله رئیس کمیسیون اقتصادی، رئیس کمیسیون نظامی و معاون کمیسیون فرهنگی که همه از مسئولان طالبان بودند، گفتگو کرده‌است.